Bên cạnh Bảo hiểm xã hội bắt buộc (BHXHBB), Bảo hiểm xã hội tự nguyện (BHXHTN) là một trong những chính sách an sinh xã hội có ý nghĩa rất sâu sắc, giúp đảm bảo cuộc sống ổn định khi về già cho người lao động. Tuy nhiên thực tế cho thấy chính sách này chưa thực sự thu hút được sự tham gia của người dân. Tính từ năm 2016 đến nay, số lượng người lao động tham gia BHXHTN trên địa bàn tỉnh vẫn còn khiêm tốn. Điều này về lâu về dài sẽ gây nên gánh nặng lớn cho các chính sách an sinh xã hội bởi hàng trăm nghìn người lao động đến tuổi về hưu mà không có lương hưu. Do đó việc hoàn thiện công tác triển khai BHXHTN, khuyến khích người lao động tham gia chế độ này có vai trò quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống an sinh xã hội nước ta, là nhiệm vụ cấp bách của các cơ quan BHXH, cơ quan quản lý Nhà nước về BHXH.
Thực trạng triển khai Bảo hiểm xã hội tự nguyện tại tỉnh Kon Tum
BHXHTN có vai trò quan trọng trong việc cân bằng quỹ BHXH trong tương lai, hỗ trợ ổn định cuộc sống cho người lao động khi hết tuổi lao động. Mặc dù chính sách về BHXHTN đã triển khai được 4 năm, song số lượng người tham gia tại BHXH của tỉnh Kon Tum vẫn còn ít. Việc đánh giá tình hình triển khai BHXHTN trên địa bàn tỉnh là hết sức cần thiết để tìm ra các biện pháp khắc phục những điểm còn yếu, phát huy những yếu tố có lợi. Đồng thời đề ra những biện pháp nhằm cải thiện tình hình và thu hút được người lao động tham gia BHXHTN. Năm 2016 số người tham gia BHXHTN là 647 người (chiếm 0,23%), năm 2017 là 803 người, năm 2018 là 995 người, năm 2019 tăng lên 1.250 người (chiếm 0,42% lực lượng lao động thuộc diện tham gia), dự kiến trong năm 2020 phát triển, thu hút khoảng 1.500 tham gia. Số liệu trên cho thấy số lượng người lao động tham gia BHXHTN có sự gia tăng qua 4 năm, nhưng tăng không đều. Từ 647 người vào năm 2016 thì sang đến năm 2019 đã tăng thêm 603 người. Tuy nhiên khi so sánh với số lao động thuộc diện tham gia thì đây vẫn là con số quá nhỏ bé. Năm 2016, số người tham gia BHXHTN chỉ bằng 0,23% số lao động thuộc diện tham gia. Bên cạnh đó, số người tham gia còn có xu hướng tăng chậm trong 2 năm cuối. Đồng thời có một bộ phận người tham gia không tiếp tục đóng BHXHTN. Điều này cho thấy BHXHTN thời gian gần đây không thu hút được nhiều lao động mới tham gia. Một phần nữa là do hiện nay số người tham gia BHXHTN tại tỉnh chủ yếu là các đối tượng đã đóng BHXH bắt buộc nghỉ việc đóng tiếp để đủ điều kiện hưởng hưu trí. Cho nên khi những đối tượng này đủ điều kiện hưởng lương hưu, họ sẽ không tiếp tục tham gia nữa.
Đâu là nguyên nhân
Được triển khai từ năm 2016 đến nay, bên cạnh những kết quả tích cực như số lượng người tham gia tăng nhưng công tác triển khai loại hình BHXHTN vẫn còn không ít những khó khăn vướng mắc. Người dân chưa thiết tha với việc tham gia loại hình BHXH này là do chưa nắm được hết các chính sách ưu việt, lợi ích, cũng như về quy trình, thủ tục đăng ký khi tham gia BHXHTN. Cơ quan BHXH tỉnh chưa có những biện pháp tích cực trong việc khuyến khích người dân tham gia BHXHTN. Cùng với đó, mức đóng BHXHTN tuy được nhận xét là linh hoạt, có thể điều chỉnh theo khả năng của người đóng nhưng vẫn quy định mức thấp nhất hiện nay là bằng 22% mức lương tối thiểu chung. Tức là mỗi tháng người lao động phải đóng ít nhất 253.000 đồng. Đây vẫn là một khoản tiền không nhỏ đối với nhiều người lao động. Điều kiện để được hưởng lương hưu là người lao động phải đóng BHXH đủ 20 năm, trong khi nhiều người đến tuổi trung niên mới có khả năng đóng BHXHTN nên nhiều người chưa tin tưởng, không đủ động lực mạnh mẽ cũng như thời gian để tham gia và duy trì. Mặc dù công tác tuyên truyền phổ biến chính sách BHXHTN đã được thực hiện nhưng vẫn chưa được đầu tư triển khai sâu rộng đến những địa bàn vùng sâu, vùng xa của tỉnh.
Qua kết quả kiểm tra khảo sát tại một số địa phương về nhận thức và nhu cầu tham gia loại hình BHXHTN, được biết người dân chưa mạnh dạn tham gia BHXHTN là do họ chưa nắm bắt đầy đủ thông tin về quyền lợi, ý nghĩa của việc tham gia BHXHTN. Còn không ít người dân nhìn nhận việc tham gia BHXHTN giống như các loại hình bảo hiểm của các công ty trong và ngoài nước triển khai trong thời gian qua.
Và những giải pháp
Bảo hiểm xã hội tự nguyện (BHXHTN) là một chính sách an sinh xã hội hết sức có ý nghĩa và nhân văn của Nhà nước nhằm trợ giúp người lao động ổn định cuộc sống khi hết tuổi lao động. Việc tham gia BHXH tự nguyện phụ thuộc rất nhiều vào thu nhập của người lao động, vì thế để thu hút người lao động, nhất là người lao động có thu nhập thấp, lao động có hoàn cảnh khó khăn thì rất cần một chính sách hỗ trợ một phần kinh phí đóng BHXH tự nguyện.
Việc thực hiện chính sách BHXH tự nguyện tuy không còn mới mẻ nhưng để thu hút lực lượng lao động tham gia và người lao động thấy được tính ưu việt của loại hình BHXH này thì trước hết cần thiết lập, phân ra từng nhóm đối tượng cụ thể để đưa ra cách thức tuyên truyền phù hợp, điển hình như: Nhóm cán bộ xã, phường, thị trấn không chuyên trách; nhóm người lao động tham gia BHXH bắt buộc nhưng chưa đủ điều kiện hưởng lương hưu, nhóm nông dân và những người lao động tự tạo việc làm,…Nội dung tuyên truyền bám sát chủ trương, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về BHXHTN; bám sát thực tiễn, nắm bắt dư luận xã hội, phát hiện những bất cập trong chính sách và triển khai thực hiện BHXHTN để khắc phục kịp thời. Kết hợp đội ngũ cộng tác viên hay đại lý làm công tác thu BHXH, BHYT tự nguyện để thực hiện bởi họ đã có sẵn kiến thức về các chính sách BHXH.
Bên cạnh đó, cần tập trung xây dựng cho được một đội ngũ cộng tác viên trong và ngoài ở một số ngành liên quan có năng lực trình độ để làm công tác hướng dẫn, tập huấn cho cộng tác viên ở cơ sở. Thực hiện tốt công tác phối hợp giữa đơn vị chủ quản với các cơ quan, đơn vị, cấp hội, đoàn thể. Đồng thời tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và xử lý nghiêm các hành vi tiêu cực trong quá trình thực hiện BHXHTN cho người dân. Khuyến khích người dân tố giác những hành vi sai phạm trong quá trình giải quyết chính sách cho người lao động. Hoạt động BHXH là hoạt động dịch vụ công, mang tính xã hội cao, lấy hiệu quả xã hội làm mục tiêu hoạt động. Hy vọng trong thời gian tới với sự nỗ lực không ngừng của các cấp, ngành, đoàn thể, việc thực hiện chính sách BHXH tự nguyện sẽ lan tỏa và thu hút người dân, người lao động tham gia.
Bài viết: Việt Hoàn